İran’ın geleneksel el sanatlarından Kalemzeni

Metal üzerinde yontma, oyma ve çeşitli demir ya da çelik kalemlere çekiç darbeleri vurarak geleneksel motifleri uygulama sanatına “Kalemzenî” denir.

Bu sanatta altın, gümüş, alaşım ve çoğunlukla da bakır olan işlenecek madde üzerine motif çizilip kaleme inen çekiç darbeleri ile nakşedilir. Bazen de kalemzenî ustası zihninde oluşturduğu motifi model olmaksızın direkt olarak uygular.

Desenlerin uygulanmasından önce yumuşak bir metal olan bakırın delinmesini engellemek amacıyla içi ziftle doldurulur ve uygulamadan sonra bu zift boşaltılır. Eğer bir tabak üzerinde işlem yapılacaksa, tabak büyük bir parça zift kalıbı üzerine yerleştirerek ilgili işlem uygulanır.

Her ne kadar, genel olarak bu sanatta kullanılan ve ucunda çeşitli motiflerin oyulmuş olduğu kalemlerin sayısı yüzyirmi olarak zikr edilmiş olsa da kalemzen ustaları eserlerine çeşitlilik kazandırmak ve yenilikler yaratmak amacıyla kendilerine özel kalemler de türetirler.

En güzel ve zarif çiçek, gül, yaprak ve kıvrımlar, hatta güneş motifleri ve diğer geleneksel motifler, bazen de Sadî, Hâfız, Hayyam ve diğer usta şairlerin dizeleri, kalemzen ustalarının sihirli kalemlerinin ucunda, altın, gümüş, pirinç, bakır vb. üzerinde hayat bulup ölümsüzleşir.